ولایت امام علی علیه السلام ؛ کامل کنندۀ دین و تمام کنندۀ نعمت

« ... اَلیَومَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَروا مِن دینِکُم فَلا تَخشَوهُم وَ اخشَونِۚ اَلیَومَ اَکمَلتُ لَکُم دینَکُم اَتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الاِسلامَ دینًا » . [ سورۀ مائده _ آیۀ 3 ]

«امروز ، کافران از ( زوال ) آیین شما مأیوس شدند ؛ بنابراین ،از آنها نترسید ؛ و از ( مخالفت ) من بترسید ! امروز ، دین شما را کامل کردم ؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم ؛ و اسلام را به عنوان آیین ( جاودان ) شما پذیرفتم »

تفسیر آیه : این بحث در میان مفسران است که منظور از «الیوم » که در این آیه دو بار تکرار شده چیست ؛ یعنی کدام روز است که این چهار جهت در آن جمع شده : هم کافران مأیوس شده اند ، هم دین کامل شده و هم نعمت خدا تکامل یافته و هم خداوند آیین اسلام را آیین نهایی مردم جهان پذیرفته است . مفسران در این باره سخنان بسیاری گفته اند ؛ ولی شکی در این نیست که چنین روزی باید روز بسیار مهمی در تاریخ زندگی پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه باشد . در این میان ، تمام مفسران شیعه ، این روز مهم را روز هجدهم ذی الحجّه یعنی روز غدیرِ خُم می دانند ؛ روزی که پیامبر اسلام صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه ، امیرالمؤمنین علی علیه السلام را به طور رسمی برای جانشینی خود تعیین کرد . آن روز بود که کفار در میان امواج یأس فرو رفتند ؛ زیرا انتظار داشتند آیین اسلام ، قائم به شخص باشد و با از میان رفتن پیغمبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه اوضاع به حال سابق برگردد و اسلام به تدریج برچیده شود ؛ اما هنگامی که مشاهده کردند مردی که از نظر تقوی و علم و قدرت و عدالت بعد از پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه در میان مسلمین بی نظیر است ، به جانشینی پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه انتخاب شده و پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه از مردم برای او بیعت گرفته ، نومیدی آنها را فرا گرفت و فهمیدند که اسلام ، آیینی ریشه دار و پایدار است . در این روز بود که اسلام به تکامل واقعی خود رسید ؛ زیرا بدون تعیین جانشین برای پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه و بدون روشن شدن وضع آیندۀ مسلمانان ، این آیین به تکامل نهایی نمی رسید . آن روز بود که نعمت خدا با تعیین رهبر لایقی همچون علی علیه السلام برای آیندۀ مردم تکمیل شد و نیز آن روز بود که اسلام با تکمیل شدن برنامه هایش ، به مثابه آیینی نهایی و جهانی از طرف خداوند پذیرفته شد .

_ در روایتی نقل شده که پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه در غدیرِ خُم ، علی علیه السلام را ولیّ امر مردم معرفی کرد و مردم متفرق نشده بودند که آیۀ « اَلیَوم اَکمَلتُ دینَکُم ... » نازل شد . در این موقع ، پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه فرمود : « الله اکبر بر تکمیل دین و اتمام نعمت پروردگار و خشنودی خداوند از رسالت من و ولایت علی علیه السلام بعد از من . » سپس فرمود : « هرکس من مولای اویم ، علی علیه السلام مولای اوست . خداوندا ، آن کس که او را دوست دارد ، دوست بدار و آن کس که او را دشمن دارد ، دشمن بدار . هر کس او را یاری کند ، یاری کن و هرکس دست از یاری اش بردارد ، دست از او بردار . »

_ در اینجا سؤالی باقی می ماند که این قسمت از آیه که مربوط به جریان غدیر است ، چرا ضمیمه مطالبی شده که دربارۀ گوشت های حلال و حرام است . در پاسخ باید گفت که ممکن است قرار دادن آیۀ مربوط به غدیر در لابه لای احکام مربوط به غذا های حلال و حرام ، برای محافظت از تحریف و حذف و تغییر آن بوده باشد ؛ زیرا بسیار می شود که برای محفوظ ماندن یک چیز نفیس و ارزشمند ، آن را با چیزهای ساده ای می آمیزند تا کمتر جلب توجه کند . حوادثی که در آخرین ساعات عمر پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه واقع شد و مخالفت صریحی که از طرف بعضی افراد با نوشتن وصیت نامه از طرف پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه به عمل آمد ، تا آنجا که حتی پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه را _ العیاذ بالله _ متهم به هذیان و گفتن سخنان ناموزون کردند ، شاهد گویایی است بر اینکه بعضی از افراد حساسیت خاصی در مورد جانشینی پیامبر داشتند و برای انکار آن حد و مرزی قائل نبودند .

آیا چنین شرایطی ایجاب نمی کرد که برای حفظ اسناد مربوط به خلافت و رساندن آن به دست آیندگان ، چنین پیش بینی هایی بشود و با مطالب ساده ای آمیخته گردد که کمتر توجه مخالفان سرسخت را جلب کند ؟! از این گذشته ، اسناد مربوط به روز غدیر ، در بسیاری از کتب اهل تسنن نیز آمده است . 1

_________________________________________________

1 . تفسیر نمونه ، ج 4 ، صص 271 _ 263 .

بر گرفته از : قرآن حکیم _ ترجمه و تفسیر آیات : آیة الله مکارم شیرازی .